Plesman en paus Pius XII

Zo vlak voor kerst is het tijd voor een anekdote over de protestantse Albert Plesman en paus Pius XII. Deze paus, die de rooms-katholieke kerk leidde tussen 1939 en 1958, was niet onomstreden. Hem wordt vooral verweten dat hij een te passieve houding aannam ten aanzien van de misdaden die door de nazi's werden gepleegd. De huidige paus zal naar verwachting binnenkort beslissen of hij wordt zalig verklaard.

Een appeltje voor de paus

Zoals bij de meeste bekende personen uit de geschiedenis, bestaan er over Pius XII ook de nodige anekdotes. In een daarvan spelen Hollandse appels en mijn vroegere baas Rein Vogels een rol. Rein Vogels was al rond 1950 hoofd van het Bureau Public Relations. Het waren de nadagen van de eerste president-directeur van de KLM, Albert Plesman (1889-1953).

De 'veel te magere' paus Pius XII aan zijn werktafel

Kort na terugkeer van een bezoek aan Rome, waarbij hij onder meer in audientie was ontvangen door de paus zei de van huis uit protestante Plesman met zijn kenmerkende, wat kortaffe, bassende stem tegen de zeer katholieke Vogels:

“Die paus van jou is veel te mager.... Die moet eens wat gezonder eten. Stuur hem maar eens een kistje Hollandse appels; daar knapt ie misschien wel van op.” 

Vogels voegde de daad bij het woord en er werd een lading echte Hollandse appels bij het Vaticaan bezorgd met de complimenten van Plesman. Enige weken later riep Plesman met stentor stem op norse toon tegen Vogels: 

“Die paus van jou is een brutale vlerk! Hij heeft me niet eens een bedankje gestuurd voor de appels die hij van me heeft gekregen!”

'Hollands welvaren' Plesman achter zijn bureau 

Vogels kromp ineen bij het horen van deze negatieve mededeling over zijn hoogste geestelijk leidsman en bedacht snel een list. Hij was een goede kennis van de secretaris van paus Pius XII en belde hem op om het geval uit te leggen. Samen voerden ze vervolgens het volgende plan uit.
Vogels schreef een bedankbrief van de paus aan Plesman. Daarmee vloog hij de volgende zaterdag naar Rome waar hij had afgesproken met de secretaris (er was immers nog geen fax of email). Die typte de brief over op het officiële briefpapier van het Vaticaan en zette er een stempel onder met de handtekening van de paus en nog enkele indrukwekkende zegels. Dezelfde avond nog deden de beide samenzweerders de brief in Rome op de bus.

Enkele dagen later kwam Plesman het kantoor van Vogels binnen wandelen met de mededeling:
“Die paus van jou valt toch nog wel mee. Kijk eens hier, ik heb een bedankbrief van hem gekregen voor de appels. Lees hem maar eens...”
Hoe Vogels bij het lezen van de door hemzelf geschreven brief zijn gezicht in de plooi heeft weten te houden vermeldt de historie niet.

Bron: Friese koerier 15-01-1954

Deze 'smakelijke' anekdote werd mij verteld door mijn vroegere baas, Ron Wunderink. Het verhaal was aan hem verteld door zijn voorganger Rein Vogels, die ook nog enige tijd mijn baas was in mijn beginperiode bij KLM Public Relations.

Tijdens de research voor deze blog stuitte ik op een artikel van de bekende journalist H.A. Lunshof (1904-1978), waarin het "appel verhaal" ook voorkwam. Het artikel werd twee weken na Plesman's plotselinge overlijden, op oudejaarsdag 1953, gepubliceerd en maakte waarschijnlijk deel uit van een reeks In memoriam's die destijds verscheen. Een opmerkelijke zinsnede in het artikel was dat Plesman aanvankelijk niet van plan was te knielen voor de paus maar het uiteindelijk toch deed.

Het Wereldplan voor de vrede, waarover in het artikel wordt gerept, werd door Plesman kort voor het einde van de oorlog opgesteld. Het behoeft geen betoog dat hij daarin een cruciale rol had toegedacht aan de burgerluchtvaart. In het plan komt ook Plesman's uitspraak "het luchtruim verbindt alle volkeren" voor.  Ziedaar mijn kerstboodschap voor dit jaar...

Pontificale Pius XII (na de KLM appels...)

Enkele bronnenTussen heiligheid en Holocaust:  Trouw 22-04-13

Plesman knielde: Friese koerier 15-01-1954
Biografie H.A. Lunshof in Biografisch Woordenboek van Nederland