Douglas en KLM: Een relatie van 80 jaar deel 1

Op 25 oktober van dit jaar werd door de KLM de laatste  lijnvlucht met passagiers uitgevoerd met een McDonnell Douglas MD-11. Die vlucht markeerde tevens het einde van de relatie tussen deze Amerikaanse vliegtuigbouwer  en de KLM; een relatie die begon in 1934 en dus 80 jaar heeft geduurd. In 4 blogverhalen wil ik deze unieke band tussen vliegtuigfabrikant en luchtvaartmaatschappij belichten.

Push back voor de laatste uitgaande lijnvlucht van de MD 11
 van Schiphol naar Montreal op 25-10-2014.

In die 8 decennia heeft de KLM met alle verkeersvliegtuigen van Douglas  gevlogen, inclusief de DC-5, een “witte raaf” waarvan slechts enkele exemplaren zijn gebouwd en die de KLM als enige maatschappij in gebruik heeft gehad. Bijna 250 (McDonnell) Douglas vliegtuigen zijn bij de KLM in gebruik geweest.

Ik wil dit overzicht beginnen bij de MD-11, het laatste McDonnell Douglas type in de KLM vloot en eindigen bij de DC-2 (en het prototype van de DC-2, de DC-1), die als eerste Douglas bij de KLM in dienst kwam, een omgekeerde geschiedenis dus, terug naar het begin...

De MD-11

Eind jaren ’80 ontstond bij de KLM de behoefte om de DC-10 te vervangen door een vliegtuig in dezelfde klasse. Er waren op dat moment nog 5 vliegtuigen van dit type bij de KLM in dienst. De KLM had met het oog op de verwachte groei van de vraag naar luchtvervoer een groter aantal vliegtuigen nodig om de DC-10 te vervangen. 

Bron: Nederlands dagblad 24-03-1990

 In aanmerking kwamen de Airbus A340, de Boeing 777 en de MD-11. De MD-11 was het eerst beschikbaar en de DC-10 had zich al bewezen als  een betrouwbaar vliegtuig.
Dit leidde na zorgvuldig wikken en wegen uiteindelijk tot een bestelling van 10 exemplaren van de MD-11, waarvan de eerste op 9 december 1993 op Schiphol arriveerde. De order voor de MD-11 vertegenwoordigde een waarde van 2,6 miljard gulden.

Ik was nauw betrokken bij de introductie van de MD-11 in de KLM vloot en was aanwezig bij de aankomst van het eerste exemplaar, de PH-KCA met de naam “Amy Johnson”. De bemanning, waaronder  MD-11 chef-vlieger Dick Nieboer, had het vliegtuig vanaf de fabriek in het Californische Long Beach naar Schiphol gevlogen en ze waren zichtbaar trots op de nieuwe aanwinst.

Onder zowel de bemanningen als de onderhoudstechnici van de KLM ontwikkelde de MD-11 zich al spoedig tot een zeer geliefd vliegtuig. Zo was de cockpit voor die tijd bijzonder geavanceerd en voor de vliegers was er bovendien de extra bonus van het riante uitzicht door de grote ramen, dat alleen werd geëvenaard door de voorganger, de DC-10.

Er werd overigens nog een elfde MD-11 in KLM-kleuren afgeleverd. Dat was het exemplaar op schaal, dat een plekje kreeg op het platform van de luchthaven van miniatuurstad Madurodam in Den Haag.

Einde van de "Royal Class"
De MD-11 had, in tegenstelling tot de andere intercontinentale KLM types geen eerste klas gedeelte meer in de cabine. Er waren alleen een business class en een economy class gedeelte en het vliegtuig bood plaats aan 297 passagiers plus nog eens maximaal 20 ton vracht in de ruimen onder de cabine. Voorafgaand aan de introductie van de MD-11 was een proef genomen met 2 DC-10en, waaruit de eerste klas, die bij de KLM "Royal Class" werd genoemd, was verwijderd. De beslissing om geen eerste klas sectie meer in te bouwen in de MD-11 was een opmaat voor de totale opheffing van dit super luxe product bij de KLM. Er was steeds minder vraag naar en het handhaven ervan was economisch niet langer verantwoord.

Voorbereidingen
Tijdens de voorbereidingen van de indienststelling van dit nieuwe vliegtuigtype werd mij gevraagd om de coördinatie van de communicatie gerelateerde werkzaamheden op me te nemen. Dat was een hele klus maar al vrij vroeg in dat proces kreeg ik op een goede dag een telefoontje van chef-vlieger Nieboer met de vraag of ik hem kon helpen bij het vinden van een stageplek voor zijn dochter, Marja Nieboer, die op dat moment een communicatieopleiding aan de Hogeschool van Utrecht volgde.

De afleveringsceremonie van de "Amy Johnson".
Vlnr: McDonald Douglaspresident Bob Hood,
 KLM's vice-president ir. Kees den Hartog
 John Wolf, directeur van Douglas Aircraft.
Bron: De Telegraaf 10-12-1993 

Al spoedig ontwikkelde zich een plannetje dat buitengewoon goed uitpakte. Na een eerste gesprek met Marja was ik ervan overtuigd dat zij mij perfect terzijde kon staan bij het introductietraject van de MD-11. Dat bleek een gouden greep. Marja deed een enorm stuk praktijkervaring op met daarbij nog de bonus van een nauwe samenwerking met haar vader. Zij deed dat zo goed dat, toen ik een tijdje uitviel wegens ziekte, ik met een gerust hart de voortgang van de werkzaamheden aan haar kon overlaten. Zo begeleidde zij onder meer een groep journalisten tijdens de afleveringsvlucht van de "Amy Johnson".

Tot mijn eigen "voorbereidende werkzaamheden" behoorde ook een bezoek aan de Douglasfabriek in Santa Monica, een voorstad van Los Angeles. Tijdens dat bezoek kreeg ik niet allen de MD-11 productielijn te zien maar maakte ik tijdens een lunch ook kennis met het machtigste toetje dat ik ooit heb gegeten, een "mud pie", die bestond uit een enorme berg dik vloeibare chocolade, "clotted cream", toffeesaus en slagroom. Dat soort zaken behoorde tot mijn meest aantrekkelijke "secundaire arbeidsvoorwaarden".

“Elfjes”
De MD-11 vliegtuigen van de KLM kregen namen van beroemde vrouwen, destijds een unicum in de luchtvaartwereld. De eerste was, zoals hiervoor reeds vermeld de “Amy Johnson”. Zij was de eerste vrouw die een solovlucht maakte tussen Engeland en Australië en daarmee luchtvaartgeschiedenis schreef. Zij maakte die vlucht in 1930 in een kleine open tweedekker van het type DeHavilland "Puss Moth" en deed er 18 dagen over om Australië te bereiken. De overige vliegtuigen hadden namen als Audrey Hepburn, Marie Curie en Maria Montesori.
Bij de KLM kregen de MD-11-en, mede door de vrouwennamen, de bijnaam “Elfjes”. Enkele jaren geleden werd de bijnaam veranderd en sprak men met veel respect voor ruim 20 jaar trouwe dienst over “De oude dames”. Op 2 juli 2012 verliet de eerste oude dame, de “Anna Pavlova” de KLM vloot. De laatste wordt in januari 2015 overgevlogen naar het "vliegtuigkerkhof" in de Amerikaanse Mojave woestijn.

En nu is het MD-11 tijdperk dus ten einde. De laatste KLM lijndienst vond plaats op de route Amsterdam-Montreal v.v. door de PH-KCE  "Audrey Hepburn". De cockpitbemanning op de laatste uitgaande vlucht bestond uit gezagvoerder Ad Ooijevaar en eerste officier Froukje Dinkla.
De functie van eerste officier is bij het grote publiek beter bekend als co-piloot. Vlak voor het vertrek heb ik de hiernaast afgebeelde foto genomen. Ik vond het zeer passend dat er tijdens deze laatste lijndienst ook een dame in de cockpit aanwezig was. Blijkens de conversatie tussen de toren en het vliegtuig, zoals te horen op bijgaand youtube filmpje, was de gezagvoerder die dag jarig.

Op 11 november werd nog een drietal afscheidsvluchten, zgn Farewell Flights, met de MD-11 gemaakt boven Nederland. Medio september begon de verkoop van de tickets, van 111 euro per stuk, die startte om 11.11 uur. Binnen een paar minuten bleek er amper nog een ticket te krijgen. Over de afscheidsvluchten is een sfeerreportage op Luchtvaartnieuws te lezen.

De KLM was de laatste luchtvaartmaatschappij die de MD-11 nog inzette voor het vervoer van passagiers. Dit vliegtuigtype wordt met het vertrek van het laatste KLM exemplaar alleen nog gebruikt voor het vervoeren van vracht, onder meer bij KLM dochter Martinair, die nog tot 2016 met de MD-11 blijft vliegen.

Het is wat mij betreft een treurige zaak dat de KLM MD-11en, die nog in een voortreffelijke conditie verkeerden, nu een roemloos einde vinden op de schroothoop...

Enige bronnen en verdere informatie
Het winnende vliegtuigtype: MD-11: Het vrije volk 03-02-1990 
Grootste order uit de KLM geschiedenis: Het vrije volk : democratisch-socialistisch dagblad 24-03-1990 
KLM-top haalt eerste Douglas MD 11 op: De Telegraaf 10-12-1993
KLM-piloten verguld met nieuw vliegtuig: Limburgsch dagblad 10-12-1993 
Nederlandse gezagvoerder over de gloednieuwe MD 11: Passagiers staat een feest te wachten: De Telegraaf 14-12-1991 

Verder zijn er talloze foto's op internet en filmpjes op youtube te vinden over het het afscheid van de MD11.